Ekonomska infrastruktura

Privredna struktura

Privreda opštine Gradiška značajnije počinje da se razvija u drugoj polovini dvadesetog vijeka, najprije u oblasti poljoprivrede, a zatim i u drugim privrednim djelatnostima. Ubrzan razvoj poljoprivrede bazirao se na prirodnim resursima i na primjeni savremenih sredstava i agrotehničkih mjera u zemljoradnji, na izgradnji savremenih farmi i izmjeni pasminskog sastava u stočarstvu, kao i na podizanju savremenih plantaža voćnjaka.

Poljoprivreda

Poljoprivredna zemljišta sa Lijevča polja, obronci Kozare i Prosare, riječni slivovi Jablanice, Vrbaške i Lubine predstavljaju značajan potencijal za razvoj intenzivne poljoprivredne proizvodnje. Prema Karti upotrebne vrijednosti zemljišta, koja je urađena za potrebe Prostornog plana RS, čak 92.13 % poljoprivrednog zemljišta opštine zauzimaju zemljišta koja pripadaju prvoj grupi zemljišta po upotrebnoj vrijednosti (2. – 4. kategorija). U strukturi obradivog zemljišta oranice čine 80%, livade 15%, a voćnjaci 5% zemljišta. Privatni sektor posjeduje 77,62% ukupnog obradivog zemljišta.

Prosječna zemljišna površina poljoprivrednih gazdinstava na području opštine Gradiška 2009. godine iznosila je 7,24 ha, 2010. godine 7,13 ha, 2011. godine 7,16 ha, a 2012. Godine 7,11 ha, dok prosječna površina zemljišta po gazdinstvu u Republici Srpskoj iznosi 4,46 ha. Zadnje tri godine je došlo do blagog smanjenja veličine poljoprivrednog gazdinstva. Razlog tome je više registrovanih poljoprivrednih gazdinstava, sa manjom površinom zemljišta.

Ratarsko – povrtarska proizvodnja

Region Lijevče polja ima dugu tradiciju u proizvodnji svježeg povrća. Ovaj prostor ima izuzetan klimatski, zemljišni, vodni i ljudski potencijal za daljnji rast povrtarske proizvodnje.Krompir i kupus su tradicionalno dominantne kulture sa učešćem od 65% u ukupnoj proizvodnji povrća. Značajan dio komercijalne proizvodnje povrća se navodnjava. Plastenička proizvodnja u Lijevču polju ima dugu tradiciju, uglavnom se u zaštićenom prostoru uzgaja rano povrće ili cvijeće. Zaštićeni prostori obezbjeđuju: sigurnu proizvodnju, mogućnost proizvodnje povrća van sezone, veću kontrolu biljnih bolesti i štetočina uz moguću primjenu njihove biološke kontrole.

Procjena je da na prostoru opštine ima oko 30 ha pod ovakvom proizvodnjom, sa tendecijom uvođenja savremenijih plastenika sa automatskim provjetravanjem i kvalitetnom konstrukcijom.

Stočarska proizvodnja

U ukupnoj poljoprivrednoj proizvodnji na području opštine Gradiška, stočarstvo zauzima značajno mjesto, prije svega zahvaljujući postojanju velikih farmi koje egzistiraju dugi niz godina na ovom prostoru. Njihov značaj se ogleda prvenstveno u širenju i osavremenjavanju pasminskog sastava (većinom svinja) ali i u prenošenju stručnih iskustava na individualne proizvođače.

U strukturi stočarske proizvodnje najvažnije mjesto zauzima govedarstvo sa oko 14.000 goveda. Broj muznih grla se konstantno mjenja i trenutno iznosi oko 4.600. Poljoprivredni proizvođači mlijeka sa opštine Gradiška su organizovani u okviru Udruženja „Mljekar”. Najveći proizvođač mlijeka je govedarska farma iz Nove Topole, A.D. „Farmland”, a na području opštine Gradiška egzistira i preko 40 većih proizvođača mlijeka, koji proizvode mlijeko za tržište, tj. bave se farmskim uzgojem. Ostala proizvodnja mlijeka se odvija u individualnim poljoprivrednim gazdinstvima. Godišnje količine proizvedenog mlijeka na području opštine Gradiška su preko 12 miliona litara. Cjelokupna proizvodnja mlijeka je tržišno organizovana, od proizvodnje do prerade i prodaje. Strateški partner je „Mlijekoprodukt” Kozarska Dubica.

Pored proizvodnje mlijeka, godišnje se utovi oko 6.000 junadi. Najveći proizvođač tovnih junadi je DOO “Agroeksport Kompani“ sa kapacitetom od 3.500 tovnih junadi, a godišnje proizvodi oko 2.000 tovnih junadi. Ostala proizvodnja je uglavnom skoncetrisana kod manjeg broja većih proizvođača, čiji su tovni kapaciteti od 20 do 500 tovnih junadi.

Značajno mjesto u stočarskoj proizvodnji zauzima i svinjarstvo sa oko 34.000 grla svinja. Proizvođači svinja su organizovani u okviru „Poljoprivrednog udruženja proizvođača svinja”. Broj članova ovog udruženja je oko 150 proizvođača svinja.

Na području opštine Gradiška imamo zastupljenu i ovčarsku proizvodnju sa oko 5.500 grla. Peradarska proizvodnja je zastupljena sa kapacitetima od oko 250.000 kljunova u jednom turnusu.

Pčelarska proizvodnja na opštini Gradiška je zastupljena u okviru dva pčelarska udruženja „Pčele Bilje” i „Amorfa” sa oko 5.000 košnica.

Veterinarsku djelatnost na području opštine Gradiška obavljaju registrovani subjekti koji su organizovani kao veterinarske stanice, veterinarske ambulante i veterinarske službe pri preduzećima, sa jedne strane i veterinarska inspekcija kao kontrolni organ, sa druge strane. Veterinarske stanice i ambulante obavljaju poslove prevencije i liječenja domaćih životinja, na području naše opštine tako i na područjima susjednih opština. Inspekcijski nadzor vrši opštinska veterinarska inspekcija, koja kontroliše i koordinira rad pomenutih veterinarskih subjekata.

Svi izvještaji o kretanju zaraznih i parazitskih bolesti životinja u RS mogu se vidjeti na sajtu Veterinarske službe Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede

(www.vetservicers.org).

Voćarstvo

Opština Gradiška ima povoljne agroekološke uslove za gajenje svih kontinentalnih voćnih vrsta. Začetke intenzivne voćarske proizvodnje na teritoriji naše opštine vezujemo za formiranje „Plantaža.“ koje su osnovane šezdesetih godina prošlog vijeka. Zahvaljujući povoljnim uslovima gajenja ali i dugoj tradiciji u proizvodnji voća na ovim terenima, postoje i značajni kapaciteti za preradu i sušenje voća. U skladu sa tim voćarstvo je do sada imalo značajno mjesto u ekonomiji opštine Gradiška. Podatak da u ukupnoj proizvodnji jabuke u BiH ovaj region učestvuje sa 65 %, najbolje oslikava stanje i značaj ove proizvodnje.

Posljednjih nekoliko godina je došlo do značajnijeg povećanja površina pod zasadima jabučastog voća (jabuka i kruška), dok je situacija nešto nepovoljnija kada su u pitanju koštičave voćne vrste. Površine pod zasadima trešnje i višnje su beznačajno povećane iako su to voćne vrste kojima bi trebalo dati šansu u podizanju novih zasada. Slična situacija je i kod gajenja kajsije i breskve. Navedene voćne vrste bi trebale biti više zastupljene u površinama koje se planiraju podići u budućnosti.

Osnovna pretpostavka za naše uspješno učešće na domaćem i svjetskom tržištu je proizvodnja kvalitetnog voća i postizanje visokih, stabilnih, prinosa. Na domaćem tržištu se zadnjih godina prodaje velika količina voća uvezenog iz evropskih ali i vanevropskih zemalja. U posljednjih nekoliko godina uložena su značajna finansijska sredstva i napori na podizanju novih zasada u kojima je primjenjena tehnologija savremenog voćarenja. Značajni pomaci su ostvareni na problematici sortimenta koji je prilagođen kupcima iz Evrope ali i uvođenju novih tehnologija koje su usklađene sa principima integralne proizvodnje voća.

Značaj voćarstva u ishrani stanovništva i privrednom prosperitetu Republike Srpske je veliki. Voćarstvo omogućava i racionalno korišćenje poljoprivrednih površina, jer je visokoakumulativna poljoprivredna djelatnost. Veće površine pod voćnjacima pozitivno utiču na mikroklimu mjesta, a na nagnutim terenima sprečavaju eroziju zemljišta. Gajenje voćaka iziskuje i angažovanje velikog broja radnika, što doprinosi zapošljavanju lokalnog stanovništva.

Prema podacima do kojih smo došli, na području naše opštine, u intenzivnom uzgoju je oko 1.750 ha voćnjaka. U punom rodu je oko 1.600 ha, a 150 ha su mladi zasadi do treće godine.
Važno je istaći da savremenu voćarsku proizvodnju mora da prati i izgradnja adekvatnih skladišnih prostora tj. hladnjača. Tržište BiH traži kontinuirano snabdjevanje voćem što od proizvođača traži spremnost na čuvanje i isporuku po želji kupca – cijele godine.
Na području naše opštine nalaze se četiri hladnjače većeg skladišnog kapaciteta i to u Gradišci 9.000 tona, Trebovljanima 3.200 tona, Gornjim Podgradcima 2.200 tona i Turjaku 1000 tona.

Pored navedenih izgrađen je značajan broj manjih hladnjača na gazdinstvima individualnih poljoprivrednih proizvođača, tako da je ukupan skladišni kapacitet hladnjača na području opštine Gradiška oko 17.500 t (1750 vagona), od čega je 10.500 t pod ULO tehnologijom čuvanja voća.

Industrija

Na području opštine Gradiška industrija se razvija u nekoliko grana:

prehrambena
drvoprerađivačka i proizvodnja namještaja
metaloprerada
tekstilna
prerada plastike i
industrija građevinskog materijala
Trenutno se industrija na području opštine Gradiška bazira na radu nekoliko preduzeća od kojih je većina prešla u privatno vlasništvo.

U oblasti prerađivačke industrije najzastupljenije proizvodnje su:

prerada drveta i proizvoda od drveta;
proizvodnja standardnih metalnih proizvoda;
proizvodnja prehrambenih proizvoda i pića;
proizvodnja namještaja;
proizvodnja predmeta od gume i predmeta od plastike;
proizvodnja tekstilnih prediva i tkanina;
proizvodnja odjevnih predmeta;
izdavačka djelatnost i štampanje i dr.
Sve do 1990. godine industrija je bila okosnica razvoja opštine. Međutim, zbog poznatih dešavanja poslije 1990. godine, fizički obim industrijske proizvodnje je naglo opao sve do 1995. godine, da bi nakon tog perioda zabilježio određeni rast. Poslijeratni period je u znaku promjene strukture vlasništva državnog kapitala, odnosno sprovođenja Zakona o privatizaciji. Potrebno je pokrenuti proizvodno-programsko restruktuiranje preduzeća što zahtjeva svjež kapital, nove tehnologije i znanja koja mogu donijeti novi investitori. Jedan od osnovnih pravaca za razvoj opštine jeste formiranje malih i srednjih preduzeća koja ne zahtjevaju velika finansijska ulaganja, a brzo daju ekonomske efekte. Disperzan razvoj pomenutih preduzeća na širem području opštine će omogućiti ravnomjeran razvoj opštine, zadržavanje stanovništva na selu približavajući im radna mjesta, infrastrukturne objekte uključujući i brojne druge pozitivne efekte.

Građevinarstvo

Građevinarstvo je u dosadašnjem periodu na području opštine bilo prisutno prvenstveno u oblasti stanogradnje, izgradnje puteva i proizvodnje građevinskog materijala. Proizvodnja građevinskog materijala obuhvata kamene agregate, ciglu, šljunak i pijesak, separirani šljunak i asfaltnu masu.

Građevinske firme na području opštine su osposobljene za:

niskogradnju
stanogradnju i
hidrogradnju

Saobraćajnainfrastruktura

Zbog svog geografskog položaja i izgrađenosti mreže saobraćajnica opština Gradiška ima veoma povoljan geografski-saobraćajni položaj. Do svih mjesnih zajednica se može doći bilo asfaltnim ili makadamskim kolovozom.

Opština Gradiška je ispresjecana važnim komunikacijama koje je povezuju na sjeveru sa auto-putem Beograd-Zagreb i sa željezničkom prugom koja povezuje Evropu sa Bliskim istokom, na jugu sa Banja Lukom te željeznicom i drumovima sa Jadranskom morem. Veliki značaj za opštinu Gradiška ima rijeka Sava koja je plovna od Siska do Beograda. Nedaleko od granice opštine Gradiška sa Laktašima u mjestu Mahovljani nalazi se Aerodrom „Banja Luka“ koji zadovoljava potrebe građana za vazdušnim transportom.

Glavne potrebe u oblasti međumjesnog, međuentitetskog i međunarodnog putničkog saobraćaja pokrivaju se od strane autoprevoznika iz većih mjesta (Banja Luka, Sarajevo, Mostar, Beograd i Zagreb), a teretni saobraćaj je organizovan kao sporedna djelatnost unutar postojećih privrednih subjekata ili se istim bave određena fizička lica, kojima je to i osnovno zanimanje.

Za lokalne potrebe organizovan je i razvijen prigradski saobraćaj u okviru „Autoprevoz“ AD, koji posjeduje autobusku stanicu A kategorije, a danas je u toj oblasti prisutan i veći broj samostalnih autoprevoznika.

Energetskainfrastruktura

Opšta elektrifikacija područja opštine Gradiška izvršena je u periodu od 1968. do 1974. godine. Opštinsko područje Gradiška snabdijeva se električnom energijom iz elektroenergetskog sistema Republike Srpske, odnosno BiH, preko dvije trafo-stanice 110/20/10 kV 20 MVA i to TS 110/20/10 kV 2×20 MVA Gradiška i TS 110/20/10 kV 20 MVA Nova Topola. Trafo-stanice su locirane u južnom dijelu grada i na istočnom dijelu naselja Rovine. Osnovna koncepcija mreže na području opštine Gradiška bazirana je na tronaponskom sistemu razvođenja električne mreže i to dovod 110, te 20 i 10 kV srednje-naponski razvod. Naselja gdje se vrši isporuka električne energije preko 20 kV vodova imaju veći kvalitet isporuke električne energije, jer su manje opterećeni pa su rjeđi ispadi, a i naponske prilike su u granicama dozvoljenog.

Rezervno napajanje uglavnom se svodi na vlastite izvore elekrične energije koje posjeduju pojedini važniji objekti kao što su Stanica javne bezbjednosti, bolnica, benzinske pumpe itd.

Hidrotehnička infrastruktura

Snabdjevanje vodom

Distribucija odnosno snabdijevanje stanovništva i privrede pitkom voodm vrši KP „Vodovod“ a.d. Gradiška, kao i odvođenje i prečišćavanje otpadnih voda iz naselja.

Vodovodna mreža opštine Gradiška se širi planski. Koncept vodosnabdijevanja zasnovan je na iskorištenju rezervi podzemnih voda u Lijevče polju. U južnom dijelu opštine Gradiška, u naselju Žeravica nalazi se vodoizvorište sa podzemnim vodonosnim slojevima, na dubini od cca 25 m. Iz ovih prirodnih rezervi, prema istraživanjima, može se zahvatiti i do 600l/s vode.

Kvalitet zahvaćene podzemne vode je dobar, što su potvrdile brojne do sada urađene analize kvaliteta vode.U okviru vodoizvorišta voda se zahvata iz četiri eksploataciona bunara. Voda se iz bunara pumpa u vodotoranj, zapremine 470 m3, iz kojeg se gravitaciono transportuje do potrošača. Sadašnji radni kapacitet izvorišta ograničen je kapacitetom ovih bunara i iznosi 335l/s. Ukupna dužina vodovodne mreže je 406.660 m’, a pokriva područje opštine, odnosno uže gradsko područje i 31 mjesnu zajednicu bilo djelomično ili u potpunosti. Većina ovih mjesnih zajednica se nalaze u II i III visinskoj zoni.